In de vierde expertsessie van Aanpak SPV, op woensdag 1 oktober, stond de risico-indicator Veilige verkeersdeelnemers centraal. Lysanne de Gijt van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaf een toelichting op dit thema en in het bijzonder op rijden onder invloed.
Hessel de Jong van Aanpak SPV opende de sessie en lichtte kort de uitgangspunten toe van Aanpak SPV. Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) richt zich op een risicogestuurde aanpak. Daarbij hoort het proactief bevorderen van de verkeersveiligheid, met behulp van onder meer data en kennisproducten die beschikbaar zijn via aanpakspv.nl. In de risicogestuurde aanpak staan vijf risico-indicatoren centraal staan, waaronder Veilige Verkeersdeelnemers. Deze indicatoren zijn vertaald naar kenmerken die periodiek worden gemeten. Op de website verkeersveiligheid.ndw.nu vind je datasets over Veilige verkeersdeelnemers. Onder deze indicator vallen vier belangrijke kenmerken:
- Nuchtere bestuurders – het monitoren van rijden onder invloed van alcohol, drugs of medicijnen
- Gebruik van veiligheidsmiddelen – zoals gordels, veilige kinderzitjes en helmen
- Lichtvoering – bijvoorbeeld het gebruik van fietsverlichting onder donkere omstandigheden
- Aandacht in het verkeer – het voorkomen van afleiding door bijvoorbeeld smartphonegebruik of vermoeidheid.
Presentatie Lysanne de Gijt: what’s in it for me?
Lysanne de Gijt startte haar presentatie met een korte introductie over haar ervaring binnen het werkveld van verkeersveiligheid. Al ruim 15 jaar werkt zij aan dit thema, waarbij ze veel ervaring heeft opgedaan in de samenwerking met gemeenten en provincies. Sinds 2021 richt zij zich specifiek op de meetbaarheid en monitoring van risicofactoren rond Veilige verkeersdeelnemers. Data en monitoring geven inzicht in deze risicofactoren, zodat overheden gericht beleid kunnen ontwikkelen om de verkeersveiligheid te verbeteren.
Veldwaarnemingen en vragenlijstonderzoek
Lysanne belichtte twee methoden waarmee data over Veilige verkeersdeelnemers wordt verzameld: veldwaarnemingen en vragenlijstonderzoek. Bij veldwaarnemingen worden gedragingen langs de weg gemeten, zoals het percentage automobilisten dat een telefoon in de hand heeft tijdens het rijden. Voorbeelden van uitgevoerde waarnemingen zijn:
- Apparatuurgebruik – 5% van de automobilisten op gemeentelijke wegen gebruikt een telefoon in de hand
- Gebruik van fietsverlichting – waarbij sprake is van behoorlijke verschillen tussen gemeenten, wat lokaal aanvullend onderzoek kan rechtvaardigen.
Hoewel veldwaarnemingen waardevolle inzichten bieden, zijn er ook beperkingen. Zo maken geblindeerde autoruiten het lastig om gordelgebruik te observeren. Dan kan vragenlijstonderzoek helpen om gedragingen en achterliggende motieven in kaart te brengen. Vragenlijstonderzoek richt zich op aspecten die moeilijk visueel waarneembaar zijn, zoals rijden onder invloed van drugs of vermoeidheid. Hoewel het hier gaat om zelfgerapporteerd gedrag, sluiten de resultaten vaak aan bij de waarnemingen in het veld.
De gegevens uit de veldwaarnemingen en vragenlijstonderzoeken zijn beschikbaar via verkeersveiligheid.ndw.nu. Dit zijn relevante gegevens, die ook zeker geschikt zijn voor gebruik door provincies en gemeenten.
Inzicht in rijden onder invloed
Een specifiek onderwerp dat Lysanne toelichtte, was rijden onder invloed. Uit vragenlijstonderzoek blijkt dat:
- 27% van de verkeersdeelnemers aangeeft wel eens onder invloed van alcohol aan het verkeer deel te nemen (auto en fiets gecombineerd)
- Voor autobestuurders ligt dit percentage op 9%
- Uit veldwaarnemingen blijkt dat in weekendnachten 2,5% van de automobilisten onder invloed van alcohol rijdt, een verdubbeling ten opzichte van 2016.
Ook rijden onder invloed van drugs kwam aan de orde. Hoewel slechts 1% van de autobestuurders aangeeft onder invloed van drugs te rijden, tonen speekseltesten steeds vaker drugsgebruik aan. Verdere monitoring en onderzoek blijven nodig om dit probleem in kaart te brengen.
Toekomstige ontwikkelingen
Tijdens de sessie deelde Lysanne enkele belangrijke ontwikkelingen die in de nabije toekomst te verwachten zijn:
- Nieuwe veldwaarnemingen en rapporten – In 2026 worden nieuwe cijfers verwacht over onder andere helmgebruik, apparatuurgebruik en aandacht in het verkeer.
- Vergelijking met Europa – Binnenkort worden resultaten gepubliceerd waarin de Nederlandse data wordt vergeleken met Europese cijfers.
- Speekseltesten in ziekenhuizen – Lopend onderzoek richt zich op het meten van alcohol- en drugsgebruik bij verkeersslachtoffers op de Spoedeisende Hulp.
- Handreikingen voor gemeenten – Er zijn hulpmiddelen beschikbaar, zoals risicolensen en meetprotocollen, om gemeenten te ondersteunen bij lokaal beleid.
Aan de slag met lokale inzichten
Lysanne benadrukte het belang van het vertalen van landelijke data naar lokaal beleid. Via tools zoals de risicolens Rijden onder invloed kunnen gemeenten bepalen welke risicogroepen en locaties extra aandacht verdienen. Daarnaast zijn er handreikingen om beleid te ontwikkelen, zoals:
- Samenwerkingsprojecten – bijvoorbeeld met sportverenigingen of communicatieafdelingen
- Campagnes – zoals de Bob-campagne en de aankomende communicatie-uitingen over cannabisgebruik
- Handhaving en vergunningverlening – denk aan afspraken met vervoerbedrijven over actief alcohol-, drugs- en medicijnbeleid.
Presentatie en opname
Benieuwd naar de presentatie of naar het volledige webinar? Klik hier om de presentatie te bekijken. En hier om de volledige expertsessie terug te kijken.
Opzet expertsessie
De expertsessie van Aanpak SPV is een webinar van een uur waarin een deskundige op een bepaald onderwerp de aanwezigen meeneemt naar een diepere laag van de risicogestuurde aanpak verkeersveiligheid. De behoefte aan die verdieping kwam regelmatig naar boven onder de deelnemers aan de sessies voor (beleids-)ambtenaren Verkeersveiligheid die Aanpak SPV maandelijks organiseert.
Nog één expertsessie in 2025
In 2025 volgt nog één expertsessies. Daarnaast is het voornemen om ook in 2026 weer diverse expertsessies te organiseren.
- De 3 E’s en gedragsbeïnvloeding – woensdag 19 november 2025, 10.00-11.00 uur – Dirkje van der Ven (Wavy) deelt kennis over het ontstaan van gedrag en welke interventies mogelijk zijn vanuit weginrichting, educatie en handhaving.
Webinar voor (beleids-)ambtenaren Verkeersveiligheid
Ben je nieuw in het vakgebied, wil je jouw kennis over de risicogestuurde aanpak van verkeersveiligheid updaten of verbreden of ben je benieuwd naar de ervaringen van anderen? Meld dan jezelf en/of een collega aan voor één van de sessies over de basis van het Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV), de risicogestuurde aanpak en middelen om zelf aan de slag te gaan.
Dit jaar staan nog enkele opties open. Klik hier voor de actuele planning en meld je aan!
Hopelijk tot snel bij een expertsessie of een andere bijeenkomst van Aanpak SPV!
Meer informatie
- Verslag eerste expertsessie over de ervaringen van Elke Helmus (MRDH) met de risicogestuurde aanpak.
- Verslag tweede expertsessie over Dataverzameling en toegankelijkheid van data met Teun Kok (NDW).
- Verslag derde expertsessie over Veilige infrastructuur en Veilige snelheid met Hillie Talens en Edwin Thoen (CROW).
